Sayıştay’ın Kültür ve Turizm Bakanlığı’nda 2024 yılında yaptığı denetimlerde, Bakanlığın ihale ettiği yapım işlerinden bazılarında teknik personel çalıştırılmadığı tespit edildi. Sayıştay’ın Eylül 2025 tarihli denetim raporunda yer verilen bulguda, “Bakanlık birimlerince ihalesi gerçekleştirilerek sözleşmeye bağlanan işlerden bazılarında ihale dokümanında belirtilen teknik personelin çalıştırılmadığı, kontrol ve takibinin yapılmadığı ve buna ilişkin cezai müeyyidelerin uygulanmadığı görülmüştür” denildi.
KONTROL, TAKİP VE CEZAİ YAPTIRIM YOK
İlgili mevzuat kapsamında Kültür Varlıkları İhale Yönetmeliğine göre ihale edilen işler için teknik personelin usulüne uygun olarak bildirilmemesi ve bildirilen personelin çalıştırılmaması durumunda her bir teknik personel için sözleşmesinde öngörülen günlük cezaların uygulanacağı belirtilen Sayıştay denetim raporunda, “Yapılan incelemelerde, İdarenin Kültür Varlıkları İhale Yönetmeliği kapsamında ihale edilen bazı işlerde ihale üzerinde kalan isteklilerle imzaladıkları sözleşmelerde belirlenen adet, unvan ve nitelikte yüklenicilerin çalıştırması gerekli teknik personelin çalıştırılmadığı, idarece bunların kontrolü ve takibinin yapılmadığı, sözleşmede çalıştırılmayan teknik personel için öngörülen cezaların uygulanmadığı görülmüştür. Sonuç olarak, sözleşme kapsamında gerçekleştirilen işlerde sözleşmede belirtilen adet, unvan ve nitelikte teknik personelin çalıştırılması, idarece bunların kontrolü ve takibinin yapılması, sözleşmede çalıştırılmayan teknik personel için öngörülen cezaların uygulanması gerekmektedir” ifadelerine yer verildi.
ERSOY: ‘BÜTÇEYİ TARİHİMİZDE GÖRÜLMEMİŞ SEVİYELERE ÇIKARDIK’
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Kasım 2024’de yapılan bütçe görüşmeleri sırasında yaptığı açıklamada, kazı ve restorasyon çalışmaları için aktarılan bütçeyi tarihte görülmemiş seviyelere çıkardıklarını vurgulamıştı. Bakan Ersoy, Ekim 2023’de başlattıkları ‘Geleceğe Miras Projesi’ kapsamında 60 yılda yapılan işe eş değer işi 4 yılda yapacaklarını dile getirmişti. Ülke genelindeki 175 kazı alanında yürütülen kazıları 12 aya çıkardıklarını belirterek kazı ve restorasyonlara ayrılan ödeneğin de artırıldığının altını çizen Bakan Ersoy, “Nicelikteki bu artışın nitelikli sonuçlar vermesi için de Geleceğe Miras Projesi'ne dahil olan arkeolojik kazı, restorasyon ve çevre düzenleme çalışmaları için aktarılan bütçeyi tarihimizde görülmemiş seviyelere çıkardık. Bu yıl için ayrılan ödenek 6 milyar lirayı bulacak” ifadelerini kullanmıştı.
GELECEĞE MİRAS, MÜTEAHHİTLER İÇİN YENİ BİR PAZAR OLDU
Ancak kazı ve restorasyon projelerinin birer ‘ihale kalemi’ olarak görülmesi, her bir ‘poz’ için ücret ödenmesi, kültür mirasına aktarılan ödeneğin sorgulanmasına yol açıyor. Bakanlık birimlerinin ‘davet’ usulü yaptığı ihalelerde belirsizliğin hâkim olması Sayıştay denetimlerinde de öne çıkan başlıklar arasında yer aldı.
SAYIŞTAY, İHALELERDEKİ SKANDAL UYGULAMALARI AÇIĞA ÇIKARDI
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nda denetim yapan Sayıştay’ın hazırladığı raporda, aralarında doğal bir bağlantı bulunmadığı halde yapım işi ile mal alımının birlikte ihale edildiği tespitine de yer verilerek, “İdare tarafından aralarında doğal bir bağlantı bulunmadığı halde yapım işi ile mal alımının birlikte ihale edildiği görülmüştür” denildi.
RESTORASYON İHALESİYLE MASA, SANDALYE VE KOLTUK ALMIŞLAR
Bakanlığın yaptığı restorasyon ve çevre düzenlemesi ihalelerinde, ‘mal alım ihalesi’ yöntemi ile ihale edilmesi gereken masa, sandalye, koltuk, halı, dolap gibi mal alımlarının restorasyon işi ihalesi kapsamında ihale edildiğini tespit eden Sayıştay’ın hazırladığı raporda, “Bu işlerin konusuna göre ayrı ayrı ihale edilmemesi rekabeti engellemekte ve kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasının önüne geçmektedir. Sonuç olarak, aralarında kabul edilebilir doğal bağlantı bulunmayan, tamamen dışarıdan hazır halde temin edilebilir nitelikteki mal alımlarının yapım işi kapsamında birlikte ihale edilmemesi gerekmektedir” uyarısına yer verildi.
‘PROJE VE ŞARTNAMELERDE DETAY YOK’
Bakanlık tarafından yapılan ‘yapım işi’ ihalelerinde proje ve şartnamelerde gerekli detaylara yer verilmediğini tespit eden Sayıştay, “Yapılan incelemelerde; şartnamelerde ve projelerde detaylara, uygulama yöntemlerine, imalatın ölçülerine ve şekline açık bir şekilde yer verilmediği tespit edilmiştir. Teknik şartnameler ve projelerde bulunan eksiklikler hangi imalatın, nereye, ne şekilde, hangi boyutlarda yapılacağı konusunda net bir bilgi vermemekle birlikte işin yapı denetimini de zayıflatmaktadır. Sonuç olarak, yapım işi ihaleleri kapsamında hazırlanan şartname ve projelerin işin tüm özellikleri ve detaylarını içerecek şekilde kapsamlı ve karışıklığa mahal vermeyecek şekilde net olarak hazırlanması gerekmektedir” bulgusuna yer verdi.
HAKEDİŞLER İÇİN DEFTER TUTULMADIĞI TESPİT EDİLDİ
İhalelerdeki fiyat farkı hesaplamalarında da hatalar bulunduğu belirtilen Sayıştay raporunda, şu ifadelere yer verildi: “Yapılan incelemede, hakedişlerin uygulama ayından sonraki ilk beş iş günü içerisinde düzenlenmediği, tutulması gereken şantiye, rölöve ve ataşman defterlerinin tutulmadığı görülmüştür. Bu durum hakediş tarihi itibarıyla yüklenicinin iş programında öngörülen imalat tutarından fazla imalat yapması durumunda işin fiilen yapıldığı ayın tespitini zorlaştırmaktadır. Yüklenici tarafından iş programında öngörülenden fazla imalat yapıldığında, İdarenin güncel endeksin uygulandığı imalat tutarını iş programına göre belirlediği, iş programına göre fazla yapılan imalat tutarını ise son hakedişin düzenlendiği aya ait tutar olarak belirleyerek fiyat farkı hesapladığı tespit edilmiştir.
‘YÜKLENİCİ FAZLA İMALAT YAPARSA NE OLACAK?’
Ayrıca tüm Rölöve ve Anıtlar Müdürlüklerinde aynı yazılım sistemi kullanılarak fiyat farkı ve hakediş hesaplanmaktadır. Sonuç olarak, fiyat farkı hesaplamalarının doğru yapılabilmesi için hakedişlerin aylık olarak düzenlenmesi, işlerin bütün ayrıntılarının günü gününe kayıt altına alınması, birden fazla ayı kapsayan hakediş ödemelerinde yüklenicinin iş programında öngörülen imalat tutarından fazla imalat yapması durumunda işin fiilen yapıldığı ay tespit edilerek güncel endeksin uygulanacağı imalat tutarının doğru belirlenmesi gerekmektedir.”
ANTALYA RÖLÖVE’DE ‘İHALE’ İNCELEMESİ
Öte yandan Sayıştay’ın geçtiğimiz yıl yaptığı denetimlerde tespit edilen bulgular ve adli makamlara yansıyan suç duyurularının ardından Kültür ve Turizm Bakanlığı Antalya Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü’nde inceleme başlatmıştı. İhalelerde yönetmeliğe aykırı olarak yüklenicilerden araç talep edilmesi de inceleme konusu olmuştu. Farklı illerden gelen Bakanlık uzmanlarının son iki yılda yapılan ihaleleri mercek altına aldığı inceleme kapsamında ne tür bulgulara ulaşıldığı, sorumlular hakkında bir yaptırım uygulanıp uygulanmadığı konusunda resmi bir açıklama yapılmış değil. Ancak son yıllarda Side’den Phaselis’e, Olimpos’tan Syedra’ya yüzlerce milyon liralık ihale yapan Antalya Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü’nde görev yapan bazı teknik personelin birim değiştirdiği öne sürülüyor.*
