Akdeniz Üniversitesi'nden Prof. Dr. Fahri Işık ve eşi Havva İşkan Işık'ın 32 yıl başlattığı kazılarda bugüne birçok eserin ortaya çıkarıldığı Antalya'nın Kaş ilçesindeki Patara Antik Kenti'nde yer alan, Osmanlı döneminin ilk telsiz-telgraf istasyonunun, 2'nci Abdülhamid'in tahta çıkışının 30'uncu yıl dönümü olan 31 Ağustos 1906'da resmi açılışı yapıldı. Osmanlı yönetimindeki Libya'nın Derne Limanı ile 850 kilometrede mesafedeki Patara Limanı arasındaki haberleşmeyi sağlamak için kurulan istasyon, Avrupa'nın en uzun mesafeli ilk telsiz-telgraf şebekesi özelliğini taşıyor.
TRABLUSGARP SAVAŞI'NDA BOMBALANDI
Döneminin en iyi haberleşme cihazları ve en son teknolojisiyle donatıldığı belirtilen ve Trablusgarp Savaşı sırasında İtalyan ordusunun bombalayarak kullanılamaz hale getirdiği Patara Telsiz Telgraf İstasyonu'yla ilgili restorasyon sürecinde yeni bulgular ortaya çıktı. Restorasyonu Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Antalya Valiliği ve Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı'nca Yatırım İzleme Koordinasyon Başkanlığı (YİKOB) üzerinden devam eden ve teşhir tanzime hazırlanan istasyon ile ilgili Antalya Valisi Ersin Yazıcı başkanlığında toplantı yapıldı. Toplantıda, Patara Kazı Başkanı Prof. Dr. Havva İşkan Işık ile Akdeniz Üniversitesi Tarih Bölümü Araştırma Görevlisi Dr. Diren Çakılcı, yakın zamanda ulaşılan yeni verileri sundu.
FOTOĞRAFLARI ÇEKEN FERİD BEY
Prof. Dr. Havva İşkan Işık ve Dr. Diren Çakılcı, istasyon inşaatının tamamlanıp, teknik kurulumun yapılmakta olduğu döneme denk düşen Mart 1906 tarihine ait Servet-i Fünun dergisinde Patara İstasyonu'nun fotoğraflarının yayımlanmış olduğunu, takip eden sayılarda istasyonun kurulumu ve teknik ayrıntılarına ilişkin bilgilerin yer aldığını açıkladı. Söz konusu fotoğrafların Osmanlı Devleti'nin yüksek mühendislerinden Ferid Bey olduğunu belirten Prof. Dr. Işık, şu bilgileri verdi:"Ferid Bey Darüşşafaka'yı birincilikle bitirmiş, hemen akabinde devlet tarafından Paris'e yüksek eğitime gönderilmiş, bilhassa telgraf teknolojileri konusunda eğitim almıştır. Söz konusu tarihte kendisi Osmanlı Telgraf Fabrikası müdürü olup, Patara'daki yatırımı denetleme ve Alman firmadan teslim almak üzere Patara'da bulunmuştur. Bu nedenle elde ettiğimiz yeni fotoğrafların tamamı, onun tarafından çektirilmiş ve çoğunda kendisi de kadraja girmiştir."
HAYATİ ÖNEME SAHİP
Yeni fotoğrafların proje ile ilgili hayati öneme sahip olduğunu anlatan Prof. Dr. Işık, "Özellikle makine dairesinin dışarıdan ve içeriden yakın plan görüntülerini yansıtanlar. Bunlar sayesinde binanın mimari özellikleri başta olmak üzere telsiz-telgraf sistemi için kurulan kule, motor, makine ve teçhizat hakkında bilgiler elde edilmiştir. Ferid Bey yanında; istasyonun kurulumunda görev alan ve muhtemelen birisi Siemens sorumlusu Dr. Rosenthal olan 2 Alman memurun da fotoğrafını tespit etmiş olduk" dedi.
PROJE REVİZE EDİLECEK
Prof. Dr. Işık, "Tespit edilen bilgilere göre, sistemin kurulduktan sonra Demre ve Patara istasyonlarının birbirine karşı konumlanması ve makinelerin teknik ayarlarının yapılması çok zorlu olmuştur. Daha önce arşiv belgeleri sayesinde öğrenmiş olduğumuz pek çok bilgi, bu yeni verilerle birleştirildiğinde; istasyonlara dair aydınlatılamamış neredeyse tüm hususlara netlik kazandırılmıştır" dedi. DHA
