Pergeli Apollonius, Antikçağın en ünlü ve çığır açıcı matematikçilerinden biridir. Eserlerinin çoğu kaybolmuştur. Ancak sekiz kitaptan oluşan ünlü eseri Konikler’in ilk yedi kitabı bugüne ulaşmıştır. MÖ 3. Yüzyılda yaşayan Apollonius’un yaşamı hakkındaki bilgiler de yetersizdir. Mısır Kralı Ptolemy Euergetes (MÖ 247-222) döneminde Perge'de doğduğu, Ptolemy Philopator'un yönetimi döneminde (MÖ 221 - 204)ünlendiği genç yaşta İskenderiye'ye gittiği, burada Öklid'in halefleri altında eğitim gördüğü söylenir. (T. L. Heath, Apollonius of Perge, İntr. 2. 1. 0)Apollonius’un Konikler’i Matematik tarihinin başyapıtları arasında kabul edilir.

KİTABINI ATTALUS’A ARMAĞAN ETTİ

Apollonius, Konikler'in ilk üç kitabını incelemesi için Pergamonlu (Bergama)filozof Eudemus'a gönderir. Eudemius’un bir süre sonra ölmesi üzerine, Apollonius diğer kitapları isteği üzerine Antalya’nın kurucusu olan Pergamon Kralı 2. Attalus'a gönderir. (Age., 2. 1. 3) Apollonius, Eudemus'a yazdığı mektupta, Konikler'i İskenderiye’de birlikte yaşadığı geometrici Naucrates'in telkini üzerine yazdığını belirtir. (Age. İntr. 2. 1. 1)

‘İLMEK TEORİSİ’NİN MUCİDİ

Paolo Del Santo, Pergeli Apollonios adlı makalesinde, Apollonius’tan “olağanüstü bir matematikçi” diye söz eder; çağdaşları arasında "büyük geometri âlimi" olarak tanındığını belirtir. Apollonios'un astronomiye olan ilgisine de vurguda bulunan Del Santo, "Ptolemaios'un Almagest'te anlattıklarına göre astronomi alanında neredeyse iki binyıl boyunca geçerli olacak olan ilmek teorisini Apollonios ortaya atmıştır," der. "Apollonios'un sayısız eserinden geriye sadece iki inceleme eseri kaldıysa da, kaybolan eserlerinin birçoğunun içeriği konusunda, Pappus başta olmak üzere, kendisinden sonraki yorum yazarlarının tanıklıkları sayesinde bilgi sahibiyiz,” diyen Paolo Del Santo, “Kaybolan eserleri arasında, astronomi konulu bazı inceleme yazılarının yanı sıra, muhtemelen Aristaios (MÖ 4. yüzyılın ikinci yarısı) tarafından bilinen, aynı küre içerisinde yer alan iki düzgün katı cisimle bağlantılı önemli bir teoremin kanıtlandığı On İki Yüzlü ile Yirmi Yüzlünün Karşılaştırılması ile hesapların hızlı yapılması için yöntemler içerdiği ve hangi yöntemle elde edildiği belli olmasa da Arşimet'inkinden (MÖ 287-212) daha doğru olduğu anlaşılan Pi'nin yaklaşık değerini sunduğu Okytokion [Hızlı Doğum] vardır," ifadelerini kullanır. (Age., S. 949)der.

‘MATEMATİĞİNİ ALTIN ÇAĞI’

Carl B. Boyer, Matematiğin Tarihi adlı eserinde Apollonius'tan "Helenistik Çağın ilk birkaç yüzyılı boyunca üç matematikçi çağdaşlarından belirgin bir biçimde sıyrılmış, kendilerinden öncekilerin hatta sonrakilerin bile üstüne çıkmışlardır. Bunlar Öklid, Arşimet ve Apollonius'tur ve eserleri MÖ 300 - 200 arasındaki dönemin Yunan matematiğinin "Altın Çağı" olarak adlandırılmasına neden olmuştur," diye söz eder. (Age. S. 168

KONİKLER’İN KONUSU

Geometri tarihinin başyapıtları arasında yer alan Konikler’de çember, elips, parabol ve hiperbol gibi konik kesitler, konilerin farklı açılardan kesilmeleriyle elde edilmiştir. Çember, koninin tabanına paralel bir kesit; elips, koninin dar açıyla oluşturduğu bir kesit; parabol, koninin bir kenarına paralel geçen bir kesit; hiperbol ise koniyi dik açı ile kesen bir kesitti ve bunlardan yalnızca çember ve elips, belli bir alanı çevreleyen kapalı eğriler oluşturmaktaydı. (Zeki Tez, Matematiğin Kültürel Tarihi, S. 22)

EUDEMUS’UN DOSTU

Apollonius, Pergamon'da bulunduğu süre içinde Pergamonlu Eudemus ile yakın ilişkiler kurdu. Apollonius, daha sonra Konikler adlı eserinin ilk üç kitabını incelemesi için Eudemus'a gönderdi. Eudemius'a, bittiği zaman diğer kitaplarını da göndereceğini belirtse de bu mümkün olmadı; Eudemius'un ölümü nedeniyle dördüncü kitabını Pergamon Kralı 1. Attalos'a gönderdi. Apollonius'un ikinci kitabını gönderirken ona yazdığı mektuptan, Apollonius, Eudemus ve Laodikeialı geometrici Philonides'in Efes'te bir araya geldikleri anlaşılmakta. (Apoll. Conics, İntr. 2. 1. 1 - 3) 

Muhabir: MUSTAFA KOÇ