Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Kimya Mühendisleri Odası (KMO) Yönetim Kurulu, son haftalarda Adıyaman, Sakarya, Rize ve İstanbul’da yüzlerce kişinin hastanelere başvurmasına neden olan gıda zehirlenmeleri üzerine yazılı bir açıklama yaptı.
Açıklamada, gıda zehirlenmelerinin temel sebebinin ehil kişilerce yapılacak denetim eksikliği olduğu ve bu durumun çözümü için tüm gıda işletmelerinde kapasitesine bakılmaksızın, eskiden olduğu gibi istihdamı zorunlu personel çalıştırılması gerektiği vurgulandı.
İstanbul’da yaşanan ve 12 yaşındaki bir çocuğun yaşamını yitirdiği acı vaka, sağlıklı gıdaya erişimdeki sorunların çocuklar için ölümcül sonuçlar doğurabileceğini gösterdi. KMO, bu vakaların ortak noktasının "çiftlikten çatala" uzanan gıda zincirinin herhangi bir aşamasında yeterli ve etkin kamusal denetimin çalışmadığını açıkça ortaya koyduğunu belirtti.
EKONOMİK KRİZ VE GIDA GÜVENLİĞİ
Oda, sağlıklı gıdaya erişimin bozulmasında ekonomik krizin belirleyici bir rol üstlendiğini ifade etti. Açıklamaya göre, üreticiler artan girdi maliyetleri nedeniyle ruhsatsız, kaçak veya doz aşımı pestisit ve veteriner ilacı kullanımına yöneliyor. Eş zamanlı olarak, halkın alım gücünün düşmesi, daha ucuz ve denetimsiz gıdaların tüketimini artırıyor. KMO, ekonomik koşulların, besinlerin bozulmaya elverişli koşullarda saklanması ve taşınması riskini de büyüttüğünü kaydetti. Özellikle küçük işletmelerde hijyen ve gıda yönetim sistemlerinin son derece yetersiz kaldığı tespit edildi.
TEHLİKELİ SICAKLIK BÖLGESİ VE PİŞİRME YETERSİZLİĞİ
Zehirlenme vakalarının büyük çoğunluğunun hijyen eksikliği ve uygunsuz gıda saklama koşulları nedeniyle gerçekleştiği belirtildi. Oda, riskin temel kaynağını bilimsel verilerle açıklayarak, gıdaların 5°C ile 63°C arasındaki "Tehlikeli Sıcaklık Bölgesi"nde uzun süre bekletilmesinin bakterilerin hızla çoğalmasına ve kısa sürede tehlikeli düzeylere ulaşmasına neden olduğunu bildirdi. Açıklamada, soğuk zincir kırılmaları ve yetersiz pişirme uygulamalarının riskleri büyüttüğü vurgulandı. Kimya Mühendisleri Odası, "Et, tavuk ve deniz ürünleri gibi yüksek riskli gıdaların iç sıcaklığının minimum 75°C’ye ulaşmaması, patojen mikroorganizmaların hayatta kalmasına yol açmaktadır. Bu durum zehirlenme vakalarının en kritik nedenleridir" ifadelerine yer verdi.
MİKROBİYAL RİSKLER VE İŞLETME İHMALLERİ
Ambalajı açılan süt ve süt ürünlerinin koruyucu bariyer kalktığı için 3–7 gün içinde tüketilmesi gerektiği uyarısı yapıldı. Şişmiş ambalajların ise mikrobiyal aktivite veya toksin oluşumunun göstergesi olduğu belirtildi ve "Böyle bir ürünü tüketmek botulizm gibi ağır sonuçlara yol açabilir bu tür gıdaları asla tüketilmemesi gerekmektedir" denildi. Küçük ölçekli işletmelerde hijyen standartlarının daha çok ihmal edilebildiği tespit edildi. Oda, dar alanların çiğ ve pişmiş gıdaların ayrılmasını zorlaştırdığını, yetersiz havalandırma, uygun olmayan soğutucular, personel sirkülasyonu ve hijyen eğitimlerinin eksikliğinin bu işletmeleri yüksek risk grubuna soktuğunu belirtti.
ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER VE DEVLETİN ROLÜ
KMO, güvenli gıdaya erişimin her insanın vazgeçilmeyecek hakkı olduğunu, bu hakkı her 16 Ekim Dünya Gıda Günü'nde vurguladıklarını hatırlattı. Açıklamada, "Devlet, mekanizmaları ile halk sağlığının korunması için güvenli gıdaya erişimde başat rol oynamaktadır" denildi. Vakaların azaltılması için denetim süreçleriyle birlikte, üretim, işletme ve tüketim aşamalarında farkındalığın şart olduğu dile getirildi. Bu kapsamda atılması gereken somut adımlar şöyle sıralandı:
-
Yerel yönetimlerin denetim yetkileri güçlendirilmeli, rutin ve habersiz denetimler yaygınlaştırılmalıdır.
-
Gıda analiz laboratuvar sayısı ve denetim kapasitesi artırılmalı, gerçek zamanlı erken uyarı sistemleri kurulmalıdır.
-
Üretimden tüketime tüm gıda zinciri şeffaf, izlenebilir ve dijital olarak takip edilebilir hâle getirilmelidir.
-
İstihdamı zorunlu personel çalıştırma zorunluluğu kapasitesine bakılmaksızın tüm gıda işletmelerinde eskiden olduğu gibi tekrar hayata geçirilmelidir.
Zehirlenme şüphesi görülen bireylerin hızlı şekilde sağlık kuruluşuna başvuru yapması gerektiği, aynı zamanda şüpheli gıda örneğinin mutlaka izole edilmesi, ambalaj bilgileriyle birlikte kayıt altına alınması ve analiz için laboratuvara gönderilmesi gerektiği bilgisi de paylaşıldı.
