Balıkesir'in Sındırgı ilçesinde 6,1 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Deprem, Balıkesir merkezin yanı sıra İzmir, Kütahya, Yalova, İstanbul, Manisa, Uşak, Aydın, Eskişehir, Sakarya ve Tekirdağ'da da hissedildi. Ülkenin birçok noktasında olduğu gibi Antalya’da vatandaşları deprem korkusu sardı. Aksaray Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Selahattin Satılmış, Antalya ve çevresinin 19. yüzyıldaki deprem geçmişini ortaya çıkardı.
10 DEPREM YAŞANDI
Aksaray Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Selahattin Satılmış, TÜBİTAK destekli “19. Yüzyıl Türkiye Deprem Tarihi ve Sosyo-Ekonomik Etkileri” başlıklı proje kapsamında, Antalya ve çevresinin 19. yüzyıldaki deprem geçmişini ortaya koydu. Arşiv belgeleri ve dönemin gazetelerine dayanan çalışma, bölgede 1886-1903 yılları arasında artçı şoklar hariç 10 depremin yaşandığını, bunlardan ikisinin hasara ve can kaybına yol açtığını ortaya çıkardı.
FAY HATLARI
Doç. Dr. Satılmış, araştırmasında Antalya’nın depremselliğine yön veren dört ana fay hattını da belirledi. Bunlardan ilki, Burdur ile Fethiye arasında yaklaşık 300 kilometre boyunca uzanan ve küçük-orta büyüklükteki depremlerin yoğun yaşandığı Burdur-Fethiye-Rodos Fay Zonu. İkinci fay hattı, Helenik-Kıbrıs Fayı’nın uzantısı olan Finike Zonu. Üçüncüsü, Kıbrıs Yay’ının devamı niteliğindeki Kırkkavak Fayı ile Isparta–Serik boyunca uzanan 200 kilometrelik Aksu Bindirmesi. Dördüncü fay hattı ise Antalya Zonu. Bu hat, Kemer–Isparta ve Kemer–Korkuteli uzanımlı deprem aktivitelerinin birleşiminden oluşuyor.
FİNİKE’YE DİKKAT
“Büyük depremler genellikle Burdur-Fethiye-Rodos Fay Zonu ile Finike Zonu üzerinde meydana geliyor” diyen Satılmış, 8 Mart 1743’te Antalya’da yaşanan büyük deprem ile 28 Şubat 1851’de Fethiye, Üzümlü, Döğer, Eşen (Kestep) ve Ağırdos’ta en az 57 kişinin yaşamını yitirdiği, binden fazla binanın yıkıldığı depremi örnek gösterdi.
YIKICI DEPREM
Araştırmada, Antalya bölgesinde 19. yüzyılın en yıkıcı sarsıntısı olarak 8 Kasım 1886 Elmalı depremi öne çıktı. Saat 14.00 sularında meydana gelen ve yaklaşık bir dakika süren deprem, arşiv belgelerine göre “aynı anda 200 top atılmış gibi bir gürültü” ile başlamış, ses Bey Dağları yönünde gidip gelmişti. Elmalı ve civarında büyük yıkıma yol açan deprem, Antalya merkezde de şiddetli hissedildi. Yaklaşık bin kişiyi etkileyen depremde çok sayıda ev yıkıldı, artçı şoklar günlerce devam ettiğine dikkat çekildi.
HASAR OLUŞTU
Antalya Körfez gazetesi muhabiri Ertuğrul Gün'ün haberine göre; ilk büyük depremin üzerinden altı gün sonra, bu kez Finike’de sabah saatlerinde şiddetli bir deprem yaşandı. Can kaybı olmazken, bazı evlerin duvarları yarıldı, ocak bacaları yıkıldı. Halk, korku içinde evlerini terk ederek günlerce çadır ve kulübelerde yaşadı. Finike’nin kuzeyindeki Avlan (Göltarla) köyünde ise bir çocuk hayatını kaybetti, bazı evlerde ağır hasar oluştu.
İŞTE DEPREMLER
26 Ekim 1892’de Elmalı’nın Tekke köyünde 10 saniye süren bir deprem kayda geçti. 27 Ekim 1896’da yine Elmalı’da gündüz saatlerinde bir sarsıntı yaşandı. 7 Kasım 1897’de Antalya’da şiddetli hissedilen bir deprem meydana geldi ancak hasara yol açmadı. 5 Nisan 1898’de Elmalı’da “az şiddetlice” olarak tanımlanan bir deprem yaşandı. 26 Ağustos 1900’de Elmalı’da akşam saatlerinde meydana gelen bir başka deprem de şiddetli hissedildi fakat hasar oluşmadı. Aynı yıl 14 Eylül’de Elmalı’da meydana gelen şiddetli sarsıntı kısa sürdü, zarar vermedi.
ELMALI ÖNEMLİ
10 Ocak 1903’te sabah saatlerinde Antalya ve Alanya’da hissedilen deprem, hasara yol açmadı. Satılmış’ın tespitlerine göre, 1886-1903 arasında kayda geçen 10 ana depremin 6’sı Elmalı’da, 3’ü Antalya’da, 1’i ise Finike’de meydana geldi. Alanya’da ise sadece 1 deprem kayıtlara geçti. İki deprem can ve mal kaybına yol açarken, diğerlerinde ciddi zarar olmadı.
DEPREM UYARISI
Antalya'da antik çağlardan günümüze meydana gelen depremleri inceleyen ve önemli belgeler elde eden Uzman Tarihçi Çağrı Yılmaz ise 3 yıl önce 6 Şubat tarihinde 10 ilde büyük yıkıma neden olan depremlerin Akdeniz’de büyük depremlere neden olabileceğini ifade etmişti. Yılmaz, Hatay, Kahramanmaraş ve Adana bölgelerinde meydana gelen büyük depremlerin ardından Antalya'da da depremlerin yaşandığına dikkat çekti.
İLK DEPREM KARAİN MAĞARASINDA
Yılmaz, “İlk olarak Antalya'da depremi Karain Mağarası'nda görüyoruz. Bu depremde Karain Mağarası'nda üzerine kaya parçası düşerek ölen bir kadın cesedi bulunuyor. Yine incelemelerimizde Rodos merkezli Akdeniz'de meydana gelen bir depremde Myra Antik Kenti, Simena, Aperlai antik kentlerinin tsunami sonucu denizin altında kaldığını görüyoruz” dedi.
BÜYÜK YIKIM YAŞANDI
Bizans İmparatorluğu kaynaklarında 500'lü yıllarda Antalya'da başka bir depremle karşılaştıklarını belirten Yılmaz, “Antalya'nın en büyük depremi 1741 yılında Rodos merkezli oldu. Bu depremde Finike bölgesinde büyük yıkım yaşandı. Bu depremin yaraları sarılmadan 1743 yılında büyük bir deprem oluyor. Depremlerin şiddeti ölçülemiyor ama 7'nin üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Fransa Büyükelçiliği bunu not almıştır. Bu depremde konsolosluk yıkılarak konsolos öldüğü bilgisi var” sözlerine yer verdi.
