Geçmişten günümüze yaşanan tüm salgınlar dünya çapında milyonlarca insanın ölümüne sebep olmuştur. En son yaşamış olduğumuz Covid-19 pandemisi sonrası da tarihteki salgın hastalıklar araştırılıyor. İşte, tarihteki yaşanan en büyük 9 salgın hakkında detaylar…
Tarihteki Salgın Hastalıklar
Dünya tarihi, insandan insana veya hayvanlardan insanlara bulaşan birçok hastalık görmüştür. Bazılarının tedavisi zamanla bulunsa da zamanında önlenemez ölümlere yol açmıştır.
2020 yılında yaşamış olduğumuz coronavirüs salgını ile beraber de gördük ki bu çeşit salgınlar hem ekonomik hayatta hem de sosyal hayatta büyük sıkıntılara yol açmıştır. Peki ya, tarihteki salgın hastalıklar nasıl başladı nasıl bitti?
Tarihteki salgınlar listesi aşağıdaki gibidir:
- Kara Veba
- Çiçek Hastalığı
- İspanyol Gribi
- Jüstinyen Vebası
- HIV/AIDS
- Cocoliztli Salgını
- Antonine Salgını
- Üçüncü Veba Salgını
- Covid-19 Pandemisi
İnsanlık tarihinin en büyük salgınları nelerdir tek tek inceleyelim…
Kara Veba
Kara Veba tarihteki en büyük salgınlar arasında yer alıyor. Orta Çağ’da yaşanan bu salgın hastalık Avrupa’yı etkisi altına almış ve yaklaşık 200 milyon kişinin ölümüne sebep olmuştur.
Kara Veba 1347 ve 1351 yılları arasında zirve yapış ve 14. yy’da da devam etmiştir. Yersinia pestis bakterisi ile enfekte olmuş pireler aracılığıyla kemirgenlerden insanlara bulaşan Kara Veba hastalığına yakalanan insanlar, yüksek ateş, titreme, kan kusma ve ciltte kara lekeler gibi belirtiler gösterir. Kara Veba döneminde toplumsal ve ekonomik anlamda büyük yıkıntılar yaşanmış, işgücü sıkıntısı ve sosyal kargaşalar yaşanmıştır.
Çiçek Hastalığı
Çiçek Hastalığı, tarihteki salgın hastalıklar arasında en büyük ölümlere yol açmış bir hastalık olarak anılmaktadır. Deride kırmızı lekeler ve döküntüler, sıvı dolu kabarcıklar ve kabuklanma gibi belirtilere sahip olan Çiçek hastalığı, yaşandığı yıl yaklaşık 56 milyon kişinin ölümüne sebep olmuştur.
Hastalığa yakalanıp hayatta kalan kişilerde ise kalıcı körlük ve yara izlerine sebep olmuştur. 1967 yılında ise Dünya Sağlık Örgütü (WHO), dünya genelinde aşı programı başlatmış ve yoğun aşılama sayesinde 1980 yılında Çiçek Hastalığı sona ermiştir.
İspanyol Gribi
İspanyol Gribi, 20. yüzyılın en büyük pandemilerinden biri olarak bilinen ve dünya çapında milyonlarca insanın ölümüne neden olan bir grip salgınıdır.
İspanyol Gribine, H1N1 influenza A virüsünün bir alt tipi neden olmuştur. Virüsün kaynağı tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik yapısının kuşlardan insanlara geçtiği düşünülmektedir.
Enfekte kişilerle doğrudan temas ve solunum yoluyla bulaşan İspanyol Gribi, dünya nüfusunun yaklaşık %30’unu enfekte etti ve tahmini 40 ila 50 milyon insanın ölümüne neden olmuştur. Yaşanılan dönemde bir tedavisi bulunamayan İspanyol Gribinin yayılmamasını önlemek için karantina ve hijyen önlemleri alınmıştır. Fakat, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına denk gelmesi, savaşın etkileriyle birleşerek sağlık sistemlerini zorlanmıştır.
Jüstinyen Vebası
Jüstinyen Vebası, 6. yüzyılda Bizans İmparatorluğu’nu ve çevresindeki bölgeleri etkileyen büyük bir veba salgınıdır. 541-542 yılları arasında başladı ve sonraki birkaç yüzyıl boyunca aralıklı olarak tekrar eden bir salsın olan Jüstinyen Vebası, benzer şekilde Kara Veba hastalığındaki gibi enfekte yolu ve semptomları yaşanmıştır.
Jüstinyen Vebası, tahminlere göre milyonlarca insanın ölümüne neden oldu. Konstantinopolis (bugünkü İstanbul) gibi yoğun nüfuslu şehirlerde günde 5.000 ila 10.000 arasında insanın öldüğü kaydedilmiştir.
Toplamda, bu salgının dünya nüfusunun %25-50’sini etkilediği tahmin edilmektedir. O dönemde hastalığın nedeni bilinmediği için etkili bir tedavi yoktu. Hijyen, kemirgen kontrolü ve pirelerden korunma gibi önleyici tedbirler de o dönemde bilinmiyordu.
Tarihte bilinen ilk büyük veba salgını olarak kabul edilen Jüstinyen Vebası, sonraki yüzyıllarda meydana gelen veba salgınlarının anlaşılmasına yardımcı olmuştur.
HIV/AIDS
HIV/AIDS, 20. yüzyılın sonlarından itibaren küresel bir salgın haline gelen ve milyonlarca insanın yaşamını etkileyen ciddi bir hastalıktır.
İlk kez 1980’lerin başında tanımlan HIV/AIDS hastalığının etkeni, HIV virüsüdür. Bu virüs, bağışıklık sisteminin önemli hücrelerini hedef alır ve yok eder, bu da vücudun enfeksiyonlara ve bazı kanserlere karşı savunmasız hale gelmesine yol açar.
HIV/AIDS, korunmasız cinsel ilişki, enfekte kanın bulaşması ve enfekte anneden bebeğe gebelik, doğum veya emzirme gibi yollarla bulaşmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, 2020 itibariyle yaklaşık 38 milyon insan HIV ile yaşıyor ve tedavi edilmezse genellikle ölümle sonuçlanmaktadır.
Cocoliztli Salgını
Cocoliztli Salgını, 16. yüzyılda Meksika ve Orta Amerika'da meydana gelen ve yerli nüfusun büyük bir kısmını yok eden bir dizi ölümcül salgındır.
Cocoliztli'nin nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte, bu salgınların Avrupa’dan gelen hastalıklarla birleşen çevresel ve sosyal faktörlerinden kaynaklanmış olabileceği düşünülmektedir.
1545 ve 1548 yılları arasında tahminen 5 ila 15 milyon kişinin ölümüne sebep olan Cocoliztli Salgını, Aztek ve diğer yerli toplumlarının sosyal ve ekonomik yapısını derinden etkilemiştir.
Antonine Salgını
Galen Vebası olarak da bilinen Antonine Salgını, Roma İmparatorluğu’nun 2. yüzyılında meydana gelen ve büyük bir nüfus kaybına neden olan ölümcül bir salgındır.
Antonine Salgınının nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, çiçek hastalığı veya kızamık olduğunu düşünmektedir. Tedavisi de bulunamayan bu salgın Roma İmparatorluğu’nda büyük bir nüfus kaybına yol açmıştır. Roma nüfusunun yaklaşık %10-20’si yani 10-15 milyon kişi hayatını kaybetmiştir.
Üçüncü Veba Salgını
Üçüncü Veba Salgını, 19. yüzyılın sonlarında başlayan ve 20. yüzyılın ortalarına kadar süren, dünya genelinde yayılmış büyük bir veba salgınıdır.
1855 yılında Çin’in Yunnan eyaletinde başlayan Üçüncü Veba Salgını, 1959 yılına kadar devam etti ve Asya, Afrika, Amerika ve Avustralya’ya yayıldı. Üçüncü Veba Salgını sırasında dünya genelinde 12 milyondan fazla insan ölmüştür. Ölümlerin çoğu Hindistan ve Çin’de gerçekleşmiştir. Bu salgın, önceki veba salgınlarına kıyasla daha az ölümcül olmasına rağmen, önemli toplumsal ve ekonomik etkileri olmuştur.
Covid-19 Pandemisi
COVID-19 pandemisi, 2019 yılının sonlarında Çin’in Hubei eyaletindeki Wuhan şehrinde ortaya çıkmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), 11 Mart 2020 tarihinde COVID-19’un bir pandemi olduğunu ilan etmiştir.
Hastalığın etkeni, SARS-CoV-2 adlı koronavirüstür. Virüs, insandan insana bulaşır ve damlacıklar ve yüzeyler aracılığıyla yayılır.
COVID-19, ateş, kuru öksürük, yorgunluk, nefes darlığı, tat ve koku kaybı, kas ve eklem ağrıları, boğaz ağrısı, baş ağrısı ve şiddetli vakalarda solunum sıkıntısı, çoklu organ yetmezliği gibi belirtilerle ortaya çıkar.
Sağlık, ekonomi, eğitim, iş gücü ve sosyal yaşam üzerinde derin etkiler yaratan Covid-19 Pandemisi, dünya genelinde milyonlarca insanın ölümüne ve yüz milyonlarca enfeksiyona neden olmuştur.
Sıkça Sorulan Sorular
Tarihteki salgın hastalıklar ile ilgili diğer merak edilen sorular aşağıdaki gibidir:
1820’de Hangi Hastalık Vardı?
1820’li yıllarda Vibrio cholerae adlı bakterinin neden olduğu akut bir bağırsak enfeksiyonu olan Kolera salgını yaşanmıştır.
Veba Salgını Hangi Yıllar Arasında?
İlk Veba salgını olan Jüstinyen Vebası 541-542 yılları arasında, Kara Veba 1347-1351 yılları arasında ve Üçüncü Veba 1855-1959 yılları arasında görülmüştür.
